Voet tussen de deur

"Voet tussen de deur", kent u die uitdrukking, lezers? Op deze wijze begint Ds. Gremdaat zijn gesproken column. En ik neem het maar even van hem over, hier in Madrid. Nee, veel dominees heb je hier niet. Maar gelovig zijn de spanjaarden zeker wel. Katholiek natuurlijk en van een andere orde dan de italianen. Veel strenger. De italianen hebben de paus, en leven er gewoon op los. De spanjaarden zijn veel godsvrezender. Jaren van onderdrukking, het is nog maar 29 jaar geleden dat de dictatuur tot een einde kwam, hebben er voor gezorgd dat veel spanjaarden nog doorvoed zijn met angst. Angst voor de staat, angst voor de kerk en angst voor god.

Dat voel je overal in de stad, en je ziet het ook. Veel mensen kijken angstig uit hun ogen. In een grote stad natuurlijk niet zo vreemd, met zoveel mensen bij elkaar moet je goed passen op huis en haard. Maar hier in Madrid is de angst wat groter dan elders. Er wordt ook minder gelachen, op straat kijkt iedereen nors voor zich uit. Zijn de mensen onvriendelijk dan? Nee hoor, maar ik krijg de indruk dat genieten in Spanje nog maar recentelijk is uitgevonden. Spanje is, al lijkt het in europees verband misschien anders, nog steeds een land van armoede. Zowel financieel, de mensen zijn gemiddeld minder rijk dan in de rest van west-europa, als geestelijk. De jaren van beperkingen tijdens Franco hebben diepe wonden geslagen in het geestelijk welbevinden van de bevolking. Dit volk is jarenlang getergd en geknoet, in alles.

Het verband tussen de dictatuur van Franco en de katholieke kerk heeft veel spanjaarden ook in vewarring gebracht over hun geloof. Tijdens die periode was het eenvoudig kiezen, katholiek zijn was veilig. Maar vanaf de jaren tachtig hing er toch een zweem van "fout zijn" over je als je katholiek bent. Die gespletenheid zie je hier en daar terug in de spaanse samenleving. Of men houdt streng, strenger dan elders, vast aan de katholieke normen en waarden, of men heeft ze volledig verlaten. Zo ook mijn "mujeres". De twee dames bij wie ik in huis verblijf. Dat wil zeggen dat ik er slaap, ontbijt en indien toegestaan een douche neem. Ze zijn van de orde van "Voet tussen de deur". U kent ze wel dames en heren: de Jehova´s getuigen.

Wat een rare term eigenlijk: "Voet tussen de deur". Hoe doe je dat: "een voet tussen de deur zetten." Maar goed, het is maar een uitdrukking, de betekenis is duidelijk. Zodra de deur open is, zal iemand van die orde er alles aan doen om de deur verder te openen. Zo ook mijn mujer: M^a Carmen. De tweede dag al kreeg ik de blaadjes van de orde in mijn handen gedrukt. Haar moeder Julia spreekt voortdurend over de chaos op aarde in het huidige tijdperk. De aankondiging van het eind der tijden en dat alleen zij die geloven gespaard zullen worden. Ik heb enig medelijden met hen. Hun angst om echt te leven, hun pertinente afwijzing van alles wat "kwaad" is, zoals ziekte, oorlog, ruzie, en de beperkingen in genieten die zij zichzelf opleggen.

Het is zo´n verspilling van energie, verloren energie. Het verzet tegen het kwaad, dat zij benoemen als het menselijke, en daarnaast hun geloof in en verlangen naar het goede dat goddelijk is. Voor mij is het een uiting van hulpeloosheid, het overgeven aan een externe entiteit om zo de eigen verantwoordelijkheid voor een gelukzalig leven niet te hoeven dragen. Alleen het volgen van de regels die gelden - die overigens door mensen zijn geschreven - is voldoende om straks, na de dood of ten tijde van het armageddon, de gelukzaligheid te verwerven.

Het gesprek hierover volgt mogelijk nog, op dit moment reikt mijn spaans niet zover om er een boom over op te zetten met mijn "mujer". Ik ben op bezoek en pas mij waar mogelijk aan. Dat ik niet geloof is toegestaan in haar huis, gelukkig, we leven in een land van vrije meningsuiting. Dat is geen grap, ten tijde van Franco waren er veel zaken verboden. De broer van Maria Carmen heeft destijd in de gevangenis gezeten voor dienstweigering. Laat zeker zijn dat het er daar anders aan toeging dan in Nederland met dienstweigeraars!

In de cultuurles van enige dagen geleden kwamen strips aan de orde die handelden over het franco regime. Geen frisse plaatjes, maar allemaal gebeurd, zo´n dertig jaar geleden, in west europa. Nog steeds voelt Spanje en met name alle spanjaarden, geen verbintenis met de rest van Europa. Ze zijn destijds in de steek gelaten. Sterker nog: er is nooit hulp geweest voor de onderdrukte spanjaarden vanuit europa ten tijde van franco. Europa is nu handig voor de financiele ondersteuning, het toerisme brengt geld binnen. Maar verder hebben de spanjaarden weinig vewachtingen bij Europa. Het zal nog minstens een generatie duren voordat de ergste pijn van het voorbije regime is weggesleten.